انواع گفتگوهای فرهنگی
الف ـ انواع گفتگو به لحاظ مخاطب:در قرآن، گفتگوهای متعددی بین دو یا چند مخاطب نقل شده است.این گفتگوها، گاه بین خداوند وپیامبران و اولیای الهی با فرشتگان است و گاه میان خداوند و آدمیان؛زمانی نیز بر عکس بین پیامبران، فرشتگان و بنی آدم با خداوند. همچنین در قرآن، گفتگوهای متعدد پیامبران با اقوام و گروه های گوناگون گزارش شده است.
گفتگوهای نوح و موسی و دیگر پیامبران با اقوام خود؛گفتگوهای پیامبر(ص) با مؤمنان، کافران ،مشرکان، اهل کتاب و منافقان؛گفتگوهای پیامبران با طاغیان و سرکشان، نمونه هایی از این گفتگوهاست.از دیگر موارد، گفتگوهای اقوام و گروه ها و مردم، با پیامبران الهی و با یکدیگر است.
آیاتی که با «اذکروا» آغاز می شود و یا انسان را به تعقل و تفکر ترغیب می کند و نفس آدمی مخاطب قرار می گیرد، دعوت به نوعی گفتگوی درونی است.علاوه بر اینها، در قرآن کریم، گفتگوهای متعددی بین اهل بهشت و دوزخ، اشرار در روز قیامت، عاقلان و سفیهان و عاقلان و عاقلان، گزارش شده است.
ب ـ انواع گفتگو به لحاظ روش:با دقت در آیاتی که در آنها الفاظ قال،قیل، قل، قالوا، یقولون و… به کار رفته است، می توان انواع متعددی از گفتگوها را مشاهده کرد.
هر چند غالب آیات قرآن از نوعی گفتمان، سؤال و جواب و یا سؤالات در تقدیر حکایت دارد؛اما در یک نگاه کلی می توان به نمونه هایی از این گفتگوها اشاره کرد:
1. گفتگوهای تبلیغی:پاره ای از آیات، دلالت بر ابلاغ دارد، پیام های هدایتی و برنامه های خداوند از طریق پیامبران به مردم ابلاغ گردیده است.
2. گفتگوهای ارشادی:در آیاتی دیگر سخن از ارشاد است. در این آیات، عموماً لحن کلام، با هدف پیامگذار، هماهنگی دارد و با مرونت و نرمی همراه است.
3. گفتگوهای استفهامی:در آیاتی از قرآن در پاسخ به سؤالات مطرح شده با پیامبر(ص) توضیحاتی بیان می شود.آیاتی که الفاظ «یستفتئونک» یا «یسئلونک» در آنها بکار رفته، از این قبیل است.
همچنین آیاتی از قرآن که در ضمن آنها، مطالبی پس از فعل امر «قل» بیان شده از اینگونه است.بدین معنا که سؤالات مقدّر یا مذکوری در میان بوده است و آنگاه جواب آنها پس از «قل» ارائه شده است.
4. گفتگوهای استدلالی:مهم ترین بخش گفتگوهاست.در بسیاری از آیات قرآن و مناظرات معصومان(ع) استفاده از استدلال و برهان مورد تأکید قرار گرفته و با ذکر دلایل عقلانی و منطقی، طرف مقابل دعوت به تفکر شده و سرانجام قانع گردیده است.