الله
عنوان مقاله:
سیمای زن در نظام آفرینش
تهیه وتنظیم :فاطمه پورمهدی امیری
تابستان 92
سیمای زن در نظام آفرینش
مقدمه
از نكات روشن انقلاب اسلامي در جامعه ايراني، دگرگوني ملاكها و معيارها و سنجشها بود كه توسط حضرت امام خميني(ره) صورت گرفت. در سايه اين انديشه، به تبع، جايگاه زن هم دگرگون شد و او جايگاه خود را در نظام آفرينش يافت.
در يك سير تاريخي صحيح براي آنكه قدر و مرتبت اقدام انقلاب اسلامي در اصلاح وضع و موقعيت زن و احراز شخصيت و حرمت و منزلت اجتماعي و اخلاقي براي او؛ اعاده شأن و حيثيت و كرامت و عزت وي؛ به درستي معلوم شود, بايد حال و روز خاصه زن در عصر پيش از انقلاب و جهان آن روز را در نظر آورد
در قرن اخير يكي از اهداف استعمار غرب در ايران، تهاجم به ارزشهاي ديني، سنتي از جمله حجاب زن بوده است. اقدام رضاخان عليه پوشيدگي زنان به تقليد از فرهنگ غرب نشانه عملي و خشن اين تهاجم فرهنگي بود. اهداف اين حركت از آن ناشي ميشود كه با استقرار سلطنت پهلوي و تثبيت آن در حقيقت دوره اجراي سياست مذهبزدايي و استحاله فرهنگي از طريق فرهنگ تجددگرايي در دستور كار هيئت حاكمه قرار گرفت
جامعه ايران براي تبديل شدن به جامعهاي بيهويت و غير مولد بايد از فرهنگ و ارزشهاي سنتي و اسلامي تهي ميشد، از آن جایی که به دليل ريشه دار بودن تفكر و تقيدات مذهبي و عرف و سنن ملي سياست مذهبزدايي با مشكلات جدي و مقاومت اجتماعي مواجه بود، بنابراين دولتمردان رژيم، همانند تجربه اروپا، تهاجم به مذهب را از طريق رواج سكولاريزم و تحقير نمادهاي ديني و سنن ملي آغاز كردند
اسين سير هر روز به شدت مسير خود را طي ميكرد و ميرفت تا سراسر حيات بشري را فرا گيرد كه خوشبختانه با طلوع انقلاب الامی بامانع جدی مواجه شد
امام خميني(ره) علاوه بر نفي شيوهها و مواضع در اين عرصه، و علاوه بر گسترش و هدايت ديد جامعه و ابعاد آن، افق ديد زن را وسيع كرد و حركت زن به سوي كمال را سرعت بخشيد و اين كار عاملي شد تا زن ايراني متحول شد و راه صحيح را شناخت
کلیدواژه:زن، سیما زن، آفرینش،نظام آفرینش
جایگاه زن درنظام آفرینش
زن به عنوان نيمى از پيكره اجتماع و نقش تعيينكنندهاش در بقا و گسترش نسل انسانى و پرورش و تربيت فرزندان و مانند آن، هميشه مورد توجه انديشمندان بوده است. نمىتوان در تاريخ از انسان سخن گفت، ولى از زن سخن نگفت. در طول تاريخ، زن پا به پاى مرد در فراز و نشيبهاى زندگى و سازندگى مطرح است. گاه به طور مستقيم و گاه با ترغيب مردان و ايجاد انگيزههاى لازم در آنان، نقش سازنده خود را در تاريخ انسانى نشان داده است.
با اينكه زن هميشه در كنار مرد، در تمدنسازى و رشد و شكوفايى جوامع انسانى مستقيم يا غير مستقيم نقش آفرين بوده است، ولى از دير زمان، مورد داورىهاى غيرمنصفانه نيز قرار گرفته است. بسيارى از انديشمندان و كارشناسان علوم انسانى و اجتماعى يا نخواستند و يا نتوانستند، نقش حقيقى و جايگاه واقعى زن را در پيكره انسانى بشناسند .بررسى ديدگاه قرآن كريم درباره جايگاه زن در نظام خلقت و روشن ساختن مقام و منزلت انسانى او هدفى است كه در اين مقاله دنبال مىشود .
قرآن كريم در نخستين آيه از سوره نساء مىفرمايد: يَاَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُواْ رَبَّكُمُ الَّذِى خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَآءً وَاتَّقُواْ اللَّهَ الَّذِى تَسَآءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا .
وهمین “نفس واحد"است باعث اختلاف نظرهای زیادی درجامعه بشریت شده بعضی می گویند «حوّا از دنده آدم و يا دنده چپ وى آفريده شد» رواياتى است كه برخى از آنها مىگويند: «حوّا از باقيمانده گل آدم آفريده شد» و برخى نيز مىگويد: «به صورت نو ظهور آفريده شد. امااین نظریات ازسوی علما کاملاردوتکذیب می شودوبنابرآیات واحادیث نتيجه مىگيريم كه حوّاء از دنده چپ آدم و از بخشى از اندام او آفريده نشد. بلكه خدايى كه آدم ابوالبشر را آفريد، براى تكميل و تكثير نسل انسانى، از همان نوع و گوهر، انسانى ديگر به عنوان همسر و جفت براى وى آفريد كه هر يك براى ديگرى آرامش روحى به ارمغان مى آ ورد.
علاوه بر اينكه روايات «آفرينش حوّاء از دنده آدم» هماهنگ با توراتِ تحريف شده است و بوى «اسرائيلى» بودن از آنها كاملاً احساس مىشود.بازهم دشمن ودسیسه هایش نمی دونم کی مامی خوایم رنگ وبوی آرامش روببینیم وحس کنیم .
آزادى به شيوه غربى
زنان در پرتو اسلام با سعادت و رفاه زندگى مى كردند حقوق و مسئوليتهائى داشتند و خلاصه كمبودى در كار نبود تا اينكه تمدن غربى آمد و زن را محروم از دو حق ديد:
۱- آزادى بى قيد و شرط كه زن را در همه چيز از جمله در رفت و آمد به كاباره ها سينماها استخرها و مدارس مختلط آزاد نمود همچنين حق بى بند و بارى بى حجابى حضور در مجالس فساد و آزادى در لذتهاى مبتذل را به زنان واگذاشت و از طرفى هرگونه دعوت به وقار حشمت حياء عفت فضايل انسانى و اخلاق پسنديده را ارتجاعى و منافى با آزادى شناخت.
۲- حق دخالت در فعاليتهاى سياسى مثل رياست جمهورى وزارت استاندارى شهردارى و غيره… به اين دليل كه چرا زن از اين مناصب محروم باشد حال آنكه هيچ فرقى با مرد ندارد؟ آيا اين محروميت ركود و بازگشت به قرون جاهلى تاريك نيست حال آنكه دوران معاصر دوران علم و پيشرفت است؟! ما مى خواهيم اين باصطلاح دو حق!! را انتقاد كنيم و فعلا نمى خواهيم بگوئيم كه حق اول فساد و بدبختى است نه حق و آزادى و اينكه حق دوم دروغ و فريبكارى است چون موافق با طبيعت عاطفى زن نبوده و خود امتهائى كه دعوت به سوى آن دارند آن را تحريم مى كنند و زن را قابل اين مناصب نمى دانند و لذا آيزنهاور خروشچف مكميلان دگل روزولت چرچيل استالين و ديگر رؤسا و سردمداران اين امتها هيچكدام زن نبودند. بلكه مى خواهيم يك واقعيت را بيان كنيم كه فعلا زن در پرتو قوانين غربى به كجا رسيده؟ آنهم بعد از اينكه كمال احترام و آزادى شايسته را در پرتو قوانين اسلامى داشت تا ببينيم كه در اثر قوانين و مقررات كفر چگونه زن و بدنبال او زندگى خانوادگى سقوط كرده و از هم پاشيده شد.
و سپس اين سؤال را از حاميان غرب مى پرسيم: كه آيا زن در پرتو قوانين خود ساخته شما رفاهيت بيشتر و سعادت و زندگى بهترى دارد يا در پرتو اسلام؟
خوشبختانه عده اى از غربيان منصفانه به مقام زن در اسلام شهادت مى دهند. مثلا آقاى (سيديو) مى گويد: (قرآن كه قانون اساسى مسلمين است مقام زن را بجاى اينكه پائين آورد بالا برده است و (محمد) سهم دختر را در ارث معادل نيمى از سهم برادرش قرار داده با وجودى كه دختران قبل از اسلام هيچ حقى از ارث نداشته اند). و آقاى (گوستاولوبون) مى گويد: (اسلام مقام اجتماعى و شخصيت زن را به جاى پائين آوردن خيلى بالا برده بخلاف ادعاى بسيارى كه خلاف اين شده و قرآن بهتر از قوانين اروپائى ما حقوق ارث به زنان اختصاص داده بنا بر اين اينجا مى توانيم گفته مان را تكرار كنيم كه: اسلامى كه بسيار مقام زن را بالا برده از پائين آوردن شخصيت او مبراست و نه تنها اسلام مقام زن را بالا برده بلكه اضافه بر اين اسلام اولين دينى است كه چنين كرده به اين دليل كه تمامى اديان و امتهائى كه قبل از عربها آمده اند نسبت به زن بدى كرده اند).
موقعیت زنان در عربستان پیش از اسلام
زنان در آیینهای دینی عربستان پیش از اسلام، نقش تعیینکنندهای داشتهاند؛ در عربستانسه ایزدبانویمهم به نامهای لات، مناتو عزیمورد پرستش بودندو گروهی از زنان از جمله لکعاء بنت عیصدر کعبه به خدمت بتها مشغول بودهاند.
چندشوهریدر عربستان پیش از اسلام، کاملاً رایج بود. در قرآن، از زنده به گور کردن فرزندان دختر در عربستان قبل از اسلام، سخن رفته است.از احادیث و تواریخ نیز برمیآید که این عمل در جامعه عرب قبل از اسلام، کاملاً رایج بوده است.
با این حال، راه زنان برای دست یافتن به مزایای اجتماعی هرگز بسته نبودهاست. خدیجه دختر خویلدثروتمندترین زنان قریش بودو هند دختر عتبهبسیار قدرتمند بود و در احددر کنار مردان علیه سپاه اسلاممیجنگید.
موقعیت زنان در عربستان در صدر اسلام
با ظهور اسلام، زنده به گور کردن دختران که از آداب عرب بود، کنار گذاشته شد،در پیمان ازدواج به جای این که پدر دختر به دامادش کابین بپردازد، مقرر شد که شوهر به همسرش مهریهبپردازد. زنان حق مالکیت فردی به دست آوردند و حق میراث برای آنها در نظر گرفته شد، در حالیکه پیشتر فقط خویشاوندان مذکر حق ارثبردن داشتند.به این صورت، با ظهور اسلام موقعیت اجتماعیزنان پیشرفت کرد. همچنین پیامبر اسلامبر حسب فرمان إلهی در آیه دوازده سوره ممتحنهبا شرایط معینی با زنان بیعتفرمود و بر مبنای آن بیعت، زنان را در امور سیاسیو شوون اجتماعیو اقتصادیشریک ساخت.
نقش زنان در قرآن
یکی از زنانی که در قرآناز وی نام برده شدهاست، مریم دختر عمراناست؛ قرآن برخلاف انجیلحوادث زندگی مریم را از ابتدای تولد او دنبال میکند، و اینکه زکریاسرپرستی او را برعهده گرفت.در قرآن آمدهاست که از نزد خدا به مریم روزی بیحساب میرسید.همچنین در قرآن، مریم بر تمامی زنان جهان برتری یافتهاستروحالقدسبر مریم نازل شده و فرزندی به نام عیسی به وی بخشید و مریم باکره، به عیسی حامله شد.
قرآن، نام همسر آدمرا مشخص نکردهاست؛ هرچند در روایات نام حواآمدهاست. خداوند، نخستین زوج انسانی را از نزدیک شدن به درخت منع فرمود. در قرآن، شیطانآن مرد و زن را وسوسه کرد و آن دو نافرمانیِ خدا را کردند و به کیفر خدایی گرفتار شدند.بنابراین، در قرآن سخن از این که همسر آدم، وی را اغوا کرد و او را به خوردن از میوه ممنوعواداشت، نرفتهاست؛ و هر دو در گناه نخستینبه اندازهای برابر مقصر دانسته شدهاند.
بنا به قرآن، سارهزن ابراهیمهنگامی که میهمانان خدا مژده ولادت پسری را به او میدهند، میخندد و با آنها گفتوگو میکند.
قرآن، اشارات گذرایی به مادرو خواهر موسیو همچنین دختران شعیبو نیز به همسر فرعون که موسی را پذیرفتدارد و آن سه را به زنانی مؤمن میداند.
در سوره نمل، داستان سلیمانو ملکه سباآمدهاست. نام ملکه سبا در قرآن مشخص نشدهاست، اما در تفاسیر و احادیث نام بلقیسذکر گردیدهاست. قرآن ملکه سبا را ملکهای توصیف میکند که از هر چیز به او داده شده بود و تختی بزرگ داشت، او دعوت سلیمان را میپذیرد و نزد او میآید و با سلیمان تسلیم خدا میشود.
دیگر زنانی که در قرآن، به آنها اشاره شدهاست؛ دو تن از همسران پیامبر اسلام هستند. مفسرین بر این که آندو عایشهو حفصهبودند، اتفاق دارند. قرآن آن دو را به خاطر فاش کردن رازی که پیامبر به یکی از ایشان سپرده بود، سرزنش کردهو به توبه دعوت نمودهاست.
از همسر نوحو همسر لوطهمچون دو نمونه از کسانی که کفر ورزیدهاند، یاد میشود. آنان به همسران خود که مردانی نیک بودند، خیانت ورزیدند و به آتش دوزخ فرستاده خواهند شد.
نقش زنان در اسلام
از ابوهریره روایت شدهاست که مردی به نزدیک رسولالله آمد و گفت: یا رسولالله، از مردم چه کسی را خدمت کنم؟ رسول گفت: مادرت را” مرد گفت: دیگر چه کسی را؟ رسول گفت: مادرت را. مرد بار دیگر پرسید: پس از او چه کسی را؟ رسول گفت: “مادرت را” چون برای بار چهارم مرد پرسید: دیگر چه کسی را خدمت کنم؟ رسول گفت: “پدرت را“
قرٱن، مردان را قیم و سرپرست زنان و مسؤول حفاظت از آنها میداند.
مردان مسلط بر زنان و سرپرست ایشاناند چرا که خداوند برخی را بر برخی دیگر برتری دادهاست؛ پس مردان از اموال خویش به زنان نفقه دهند و زنان شایسته و مطیع و حافظان خانه در غیاب شوهر باشند و آنچه خداوند به نگهداری آن دستور داده، نگهدارند.
با این که در قرآن، مرد بر زن تسلط دارد؛ مردان به مهربانی و نیکویی با زنان توصیه شدهاند.
با زنان به نیکویی بگذرانید، اگر چه خوشآیند شما نباشند. چه بسا چیزها که شما را ناخوشآیند باشد، و خداوند برای شما، در آن نیکویی بسیار نهاده است.
پیامبر اسلام، در آخرین خطبه خویش در حجةالوداعنیز بر نیکویی پیش گرفتن با زنان تأکید کردند:
ای مردان، با زنان خویش به نیکی رفتار نمایید و با ایشان مهربان باشید؛ چرا که آنها شریک شده و یاریکنندگان شما در دین هستند.
جدایی جنسیتی
يكي از لوازم حضور زنان در اجتماع، ارتباط گفتاري آنان با مردان نامحرم است كه ممكن است به يكي از صورتهاي گفتوگو، پرسش و پاسخ و سخنراني باشد. سؤال اصلي اين است كه اين ارتباط از نظر كتاب و سنّت چگونه است؟ آيا زنان مجازند با مردان ارتباط گفتاري به هر يك از صور ياد شده داشته باشند؟ و در صورت جواز، آيا در كيفيت اداي كلمات نيز ميتوانند به هرگونه سخن بگويند يا بايد مقرّراتي را رعايت نمايند؟ و در هر صورت، آيا بايد به مقدار ضرورت اكتفا كنند يا در اين مسئله نيز محدوديتي ندارند؟
با مراجعه به كتاب و سنّت و مشاهده نقلهاي قرآن از گفتوگوهاي انبيا عليهمالسلام با زنان و گفتوگوي برخي از زنان نمونه و پاكدامن با برخي از مردان غيرمحرم و با مراجعه به رواياتي كه راويان زن از پيامبر و ائمّه اطهار عليهمالسلام نقل كرده يا مسائلي را از آنان پرسيده و جواب شنيدهاند، به اين نتيجه ميرسيم كه اصل ارتباط گفتاري زن و مرد نامحرم به يكي از صورتهاي ياد شده بدون قصد لذت اشكالي ندارد. اما بر اساس آيه «فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ»(احزاب: 32) بايد اداي كلمات و طرز سخن گفتن به گونه معروف و دور از هرگونه عشوهگري باشد تا زمينه فساد و ارتباط نامشروع فراهم نشود. همچنين در سخنان خود بايد، به مقدار ضرورت بسنده كنند و از به درازا كشيدن كلام و ردّ و بدل کردن مطالب غيرضروري پرهيز نمايند
اسلام، اختلاط بین زنان و مردان نامحرمرا ممنوع کردهاست. خلوت کردن زن و مرد بیگانه در اسلام، حرام است. البته جدایی جنسیتی در اسلام، به معنی نفی هرگونه رابطه اجتماعی زنان و مردان و حذف زنان از اجتماع نیست. برای نمونه، در صدر اسلام خدیجه دختر خویلدمالالتجارهای را به محمد) ص ) سپرد و آن دو پیش از آن که با یکدیگر ازدواج کنند، با هم مبادلات اقتصادی داشتند.
در برخی کشورهای اسلامی، مانند عربستان سعودیجدایی جنسیتی شدیدی وجود دارد. در زمان حکومت طالباندر افغانستان، جدایی جنسیتیدر جامعه اعمال شد. حتی در جوامعی که منعی برای روابط اجتماعی زنان و مردان وجود ندارد، در مساجد زنان و مردان از هم جدا هستند.
فمینیسم اسلامی
فمینیسم اسلامی توسط تعدادی از دینشناسانمسلمان که خود را فمینیستنیز میدانند شکل گرفته است.
فمینیستهای مسلمان معتقدند آیات زیادی از قرآنبرابری زن و مرد را تایید میکنند و تفسیرهای حاوی مفهوم برتری مذکررا انعکاس دهنده فرهنگ مردسالارانهپیش از قرآن و ترکیب فقهکلاسیک با مفاهیم و رفتارهای مردسالارانه آن زمان میدانند.
روششناسیپایه فمینیسم اسلامی شامل روشهای کلاسیک اجتهاد (بررسی استقلال منابع دینی) و تفسیراست و علاوه بر این دو روش، روشهای تحلیل زبانشناختی، تاریخی، تحلیل ادبی، جامعهشناختی، مردمشناختیو… نیز به کار گرفته میشوند..
ارث
در تقسیم ارث بر اساس قرآن، در صورتی که شخص متوفی والدین نداشته باشد و فرزندان پسر و دختر داشته باشد، پسر دوبرابر دختر ارث میبرد. و اگر والدین متوفی زنده باشند، هر یک از پدر و مادر یکششم ارث و فرض دختر نصف آن خواهد بود. نابرابری در تقسیم ارث در اسلام، ظاهراً به این دلیل است که مرد مکلف به تأمین هزینههای زندگی همسرش است.
ازدواج
قرآن، اجبار در ازدواج را ممنوع کرده و رضایت طرفین در ازدواج را شرط دانستهاست.محدودیت سنی برای ازدواج در اسلام وجود ندارد، هرچند گفته شدهاست که نمیتوان با زنان پیش از رسیدن به نه سالگی ازدواج کرد.
ازدواج مردان مسلمان با زنان مشرک و زنان مسلمان با مردان مشرک ممنوع شدهاست.زنان مسلمان نوگرویده و مهاجر از ازدواج با مشرکان منع شدهاند، و اگر در زمان گرویدن به اسلام، شوهر داشته باشند، نمیباید نزد همسرانشان که بر شرک باقی ماندهاند، بازگردند.مردان مسلمان، مجازند با زنان اهل کتابیعنی زنان مسیحی، یهودی، صابئی و زرتشتی ازدواج کنند؛اما زنان مسلمان حق ازدواج با مردان اهل کتاب را ندارند. ازدواج مرد زناکار، با زنان پاکدامن مسلمان و ازدواج زن زناکار با مردان پاکدامن مسلمان ممنوع شدهاست.
چندهمسری در شرایط خاصی جایز دانسته شدهاست؛ چندشوهریدر اسلام ممنوع است، اما چندزنیمشروع دانسته میشود. قرآن، تعداد همسران مشروع دائم برای یک مرد را چهار همسر معین کردهاست.زنانی که یک مؤمن میتواند با آنها رابطه جنسی مشروع داشته باشند، علاوه بر این زنان، زنانی هستند که در جنگ به اسارت گرفته شدهاند.
ظاهراً آزادیهای ویژهای در ارتباط با تعداد زنان و شرایط نکاح برای پیامبر تلقی گردیده است.چنان که پیامبر اسلام، پس از مرگ خدیجهنه بار و به روایتی سیزده بار ازدواج نمود.همچنین احکام مربوط به خویشاوندی نسبی به گونهای است که مانع ازدواج یک مرد با همسر مطلقهٔ فرزند خواندهاش نمی شود همچنان که محمد با همسر مطلقه فرزندخواندهاش زیدازدواج کرد. ازدواج با همسران پیامبر پس از وی نیز ممنوع گردیده است و به همین دلیل از زنان پیامبر با تعبیر أمهاتالمؤمنینیاد میشود که به معنی مادران اهل ایمان است.
مهریه
در پیمان زناشویی، از مرد انتظار میرود هدیهای به زن ببخشد. این هدیه، در صورت درخواست زن باید بلافاصله به وی داده شود. از این هدیه، در اصطلاح قرآن، با نام صداقیاد میشود.برخی پیشوایان شیعه، زنانی را با تعیین مهریههای گرانقیمت حاضر به ازدواج میشوند، شوم دانستهاند.
زندگی زناشویی
قرآن محبت و مودت بین زن و شوهر را نشانه خدا دانستهاست.قرآن، تأمین هزینه زندگی خانواده از جمله خوراک، پوشاک، مسکن و آنچه برای رفاه و آسایش همسر و فرزندان ضرورت دارد را برعهده مرد گذاشته است. نفقهدر اسلام، انجام وظایف همسریاست و اگر زن ثروتمند هم باشد، این تکلیف برعهده مرد است. هم زن و هم مرد وظیفه دارند نیازهای جنسی یکدیگر را ارضا کنند. از شوهران خواسته شده که با زنان خود مهربان باشند.
اطاعت از شوهر برای زنان واجب دانسته میشود، جز در مواردی که شوهر امر به انجام گناهی کند.از زنان خواسته شدهاست که بر خوی بد شوهران خود صبر کنند.تدبیر امور خانه، که امروزه از آن با نام خانهدارییاد میشود، برعهده زن قرار گرفتهاست.زنان حق ندارند بدون رضایت شوهران، روزه مستحبی بگیرندزنان باید برای خارج شدن از خانه از شوهرانشان اجازه بگیرند.
در قرآن، محدودیتی برای سفر زنان به تنهایی ذکر نشدهاست. هرچند، بسیاری از مسلمانان اهلسنت سفر زنان را بدون همراهی محرم، حرام میدانند. در مذهب حنفی، مسافرت زن به تنهایی ممنوع است اما مسافرت گروهی از زنان با یکدیگر جایز شمرده میشود.منعی برای رانندگی زنان، در قرآن و سنت وجود ندارد. امروزه در همه کشورهای اسلامی به جز عربستان سعودی، حق رانندگی برای زنان به رسمیت شناخته میشود.
طلاق
از شومترین حلالها در قرآن طلاق می باشد وطبق روایت معصومین با هر طلاقی عرش خدا به لرزه در می آید .
متاسفانه در جوامع مدرن تهداد طلاق از ازدواج گذشت وجامعه اسلامی مانیز از این امر متثنی نشده و شوم آن در خانواده های مذهبی نیز به چشم می خورد.
قرآن به مردان مسلمان سفارش میکند که از طلاق همسرانشان خودداری ورزند؛ و سازش را بهتر دانسته است.در شرایط ناسازگاری زن و شوهر، قرآن پیشنهاد کردهاست که داوری از خانواده شوهر و داوری از خانواده زن با هم بحث کنند.
بر اساس سنتی به نام ایلاء، کسانی که به ترک همخوابگی با زنان خود سوگند یاد میکنند، حداکثر ۴ ماه حق طول دادن آن را دارند و سپس یا باید سوگند خود را شکسته یا زن را طلاق دهند.
اگر طلاق پیش از نزدیکی صورت پذیرد و شوهر برای زن مهری تعیین کرده باشد، میبایست نصف آنچه معین کرده، به زن بپردازد.
قرآن نوعی جدایی زن و شوهر به نام ظهاررا که در آن، مرد به زن خود میگوید پشت تو چون پشت مادر من است، به رسمیت شناخته اما آن را زشت و حراممیشمارد.
از پیامبر اسلام روایت شدهاست که طلاق منفورترین حلال است و از این واقعه عرش الهی میلرزد.
در ازدواج دائم، مرد میتواند همسرش را طلاقدهد؛ مشروط به اینکه زن در مدت عادت ماهانهو یا باردارنباشد. برای تقاضای طلاق از سوی زن، عموماً شرایطی در پیمان ازدواج معین میشود. مثلاً اگر زن در پیمان ازدواج شرط کرده باشد که هرگاه شوهر زن دیگر بگیرد یا با او بدرفتاری کند، تقاضای طلاق خواهد کرد. در صورت ناتوانی شوهر از دادن نفقه، زن میتواند تقاضای طلاق نماید. همچنین، ابتلای شوهر به بیماری روانی یا جسمانی که باعث اختلال در زندگی زناشویی شود؛ میتواند دلیلی برای تقاضای طلاق از سوی زن باشد.
پوشش زنان
در قرآن، از زنان خواسته شدهاست که حجابمناسب داشته باشند و زینتهایشان را فقط در برابر محارم خود آشکار کنند.مردانی که میخواستند با همسران پیامبر سخن گویند، میبایست از پشت پرده با آنان گفتوگو کنند.
در اصل حکم حجاب، اختلافی بین علمای مسلمان وجود ندارد؛ هرچند در حدود شرعی آن اختلاف بارزی وجود دارد. علمای سلفیعموماً، تمام بدن زن را عورتدانستهاند و از زنان میخواهند که علاوه بر سر و مو، صورت و دست را نیز بپوشانند.[نیازمند منبع]در عربستان سعودی، روبندهو عبایهو در ایران، مانتو، روسریو چادرشکل رایج حجاب هستند.
در حالی که در حکومت جمهوری اسلامی ایران با وجود ملزم دانستن حجاب در سطح جامعه آنقدر بد حجابی رونق پیدا کرده است ، که اگر کسی بخاطر وجوب شرعی امر به معروف ونهی از منکر نیز بخواهد با لسان خوش نیز بیان کند مورد اعتراض دیگر افراد قرار خواهد گرفت .ای کاش زنان جاکعه اسلامی می دانستند آثار وپیامدهای منفی وشوم بدحجابی را که چه خانواده هایی را درگیر ومتلاشی کرده است .بنابراین عمل به دستورات وامور قرآنی به همه انسانها بلاخص مسلمانان ومومنان بیشتر سفارش شده است.
زندگی دینی
در جای دیگر، قرآن میگوید: «مردان و زنان باایمان، دوستان یکدیگرند. همدیگر را به کارهای پسندیده وامیدارند و از انجام کارهای ناپسند بازمیدارند، نماز را برپا میدارند و زکات را میپردازند، و از خدا و پیامبرش فرمان میبرند.
وظایف و مسؤولیتهای اخلاقی و فردی زن و مرد یکسان است:«هر که بدی کند، جز به مانند آن کیفر نمییابد؛ و هر کس کار شایسته کند، چه مرد باشد و چه شد، و به خدا ایمان داشته باشد، به بهشت درخواهد آمد و در آنجا روزی بیاندازه خواهد یافت.
همچنین در قرآن به برابری پاداش در زندگی بازپسین آشکارا تصریح شدهاست.
پیامبر اسلام، به زنان اجازه داد که به مساجد بروند؛ هرچند در حدیث آمدهاست که خانههایشان برایشان از مساجد بهترند.با این حال، با گسترش قلمرو اسلام زنان از حضور در مساجد منع شدند. امروزه، زنان نیز اجازه حضور در مساجد در اکثر قریب به اتفاق کشورهای اسلامی را دارند.
مقامهای مذهبی در اسلام، عموماً تنها به مردان اختصاص دارند. زنان نمیتوانند امام جماعت مردان باشند. همچنین زنان نمیتوانند خطیب جمعهیا مفتیباشند. در فقه شیعه، مرجعیت تقلیدخاص مردان است. برخی حتی حکم کردهاند که زنان نمیتوانند امام جماعت زنان باشند و یا به قرآن تغنی کنند؛ اما این احکام در عالم اسلام عمومیت ندارند.با این تاکیدات در فقه اسلامی زنان را ازکاروفعالیت اجتماعی باز نداشته ودر عرصه های مختلف علمی وپژوهشی گاهی زانان از موفقیت بیشری برخوردار هستند واز طرف دیگر هان زنان در محیط خانه نیز مشغول فعالیت همسری ومادری می باشند پس همیشه حصرها مانع پیشرفت نیست بلکه با مراعات حدود وضوابط صحیح شرعی واجتماعی موجب پیشرفت بیشتر خواهدشد.
رهبری و سیاست
بینظیر بوتو، نخست وزیر پیشین پاکستان، اولین زن مسلمان بود که با وجود مخالفتها، به مقام نخستوزیری در یک کشور اسلامی رسید.
بر اساس حدیثی از صحیح بخاری، وقتی پیامبر اسلام شنید که پوراندختدختر خسرو پادشاه ایران شدهاست گفت قومی که ولایت امر را به زنی بسپارند، هرگز رستگار نخواهند شد.طبری، رهبری زنان را جایز شمردهاست. در صدر اسلام، زنانی چون عایشهو سمره بنت وهبدر فعالیتهای سیاسی شرکت میکردهاند.
در دهه های اخیر، تعدادی از کشورهای مسلمان، شامل اندونزی، پاکستان، بنگلادش، ترکیهو قرقیزستانتوسط زنان رهبری شدهاند. نزدیک یک سوم پارلمان مصرشامل زنان بود.
حق رأی
در اسلام، محدودیتی برای حق رأی زنانوجود ندارد. آیات قران و گزارشهای تاریخی گواه این امرند که پیامبر اسلام و خلفای راشدین، از زنان نیز بیعتمیگرفتند. چنانکه در آیه ۱۲ سوره ممتحنه قران میخوانیم:
«ای پیامبر، اگر زنان مؤمن نزد تو آمدند تا بیعت کنند، بدین شرط که هیچ کس را با خدا شریک نکنند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و فرزندی را که از آن شوهرشان نیست به دروغ به او نسبت ندهند و در کارهای نیک نافرمانی تو نکنند، با آنها بیعت کن و برایشان از خدا آمرزش بخواه، که خدا آمرزنده و مهربان است» در روایات امده است که پیامبر پس از فتح مکه برای مراسم بیعت طشت آبی حاضر کرد و او دست خویش را بر درون اب میزد و زنان نیز که برای بیعت می امدند دست خود را در درون تشت مینهادند و میرفتند. در کنزالعمال (۱/۱۰۱) از کتب اهل سنت گزارشی از تقی هندی امده است که پیغمبر با مردان نیز مبتی بر شروط مذکور در ایه۱۲ سوره ممتحنه بیعت کرده است .
پس از شیوع نظامهای مردمسالاری در کشورهای اسلامی، به تدریج حق رأی نیز به زنان داده شد. درکشور جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی به بزرگ مرد تاریخ حضرت امام خمینی (ره) هر ساله تقریبا یک انتخابات بر گزار گردید وزنان جامعه در این انتخاباتها پابه پای مردان در برگزاری وشرکت در آن و حق رای داشتن فعالیت داشته ودارند.
آذربایجان در سال ۱۹۱۸ به زنان حق رأی اعطا کرد؛ اما اکثر کشورهای اسلامی در دهههای اخیر به زنان حق رأی دادند. امروزه، جز عربستان سعودیکه تنها مردان حق رأی دارند، در بقیه کشورهای اسلامی، زنان نیز حق شرکت در انتخابات و رأی دادن را دارند. در لبنان، برای رأی دادن زنان شرط داشتن تحصیلات عالی وجود دارد.
مسائل حقوقی و جزایی
شهادت زنان
مسأله شهادت دادن زنان در اسلاممورد اختلافنظر است. برخی حقوقدانان، شهادت زنان در برخی موارد غیر قابل قبول دانستهاند. در موارد دیگر، شهادت دو زن برابر با شهادت یک مرد است. در توجیه اینکه چرا ارزش شهادت زن و مرد نابرابر است، سخنان متفاوتی گفته شدهاست، از جملهاین که چون زنان در بعد عاطفی برتر هستند و به جهت غلبه عاطفه، هفت و هیجانات و نیز فراموشی در امور، شهادتشان اعتبار کمتری دارد. اخیراً شورای حقوقی زنان مصر خواست در دادگاههای آن کشور شهادت زنان و مردان برابر باشد؛ اما علمای الأزهر آن را خلاف قرآن و اسلام دانستند.در جمهوری اسلامی ایران طبق ضوابط اسلامی وفتوای مجتهدین زنان بطور کل از شهادت محروم نشده بلکه در موارد ضروری شهادت دو زن برابر شهادت یک مرد محسوب می شود.
دیه زنان
در قرآن، میزان دیه و تفاوت دیه زن و مرد مشخص نشده است؛ ولی بر اساس سنت و احادیث و وحدت ملاک ارث دیه زن نصف مرد است. این حکم معمولاً چنین توجیه میشود که نبود یک مرد در خانواده از نظر اقتصادی زیانبارتر از نبود یک زن است. البته باید این موضوع را اضافه نماییم که در هنگامی که مردی کشته شود دیه به خانواده از جمله همسر مرد تعلق میگیرد بنابراین در این حکم اسلام کاملا جهت حمایت از زن تلاش کرده است که از زنان بی سرپرست دفاع نماید تااز نظر مالی کمتر دچار فشار قرار گرفته وفرزندان نیز که از محبت پدر محروم شده اند در دامن گرم مادر با مشکل جدی مالی مواجه نشوند.
زنا
یکی از گناهانی که در دین مبین اسلام به شدت از آن نهی شده زنا می باشدودر قرآن نیز بارها از آن تاکید شده است ودر برابر آن مجازات سختی در نظر گرفته شده است . وبخصوص در این رابطه به زنان بیشتر سفارش شده است که از پاکدامنی برخوردار بوده واز گناه خانمان سوز زنا خودداری کنند .ودر صدر اسلام ودر دوران جاهلیت این گناه شوم خیلی شیوع داشت پیامبر گرانقدر اسلام با توجه به بیان قوانین اسلام از زنان تعهد گرفت که به سمت این گناه نروند وفرزندان زنا را به شوهران خود نسبت ندهند وبه آنان خیانت نکنند.
زنایعنی اینکه مرد و زنی بدون اینکه از نظر اسلام زن و شوهر شده باشند (دائم یا موقت) عمل جنسی انجام دهند که در این عمل شرط دخول باید رعایت شود تا به آن زنا اطلاق شود، زنا تنها با شهادت چهار مرد عادل (یا به ازای هر مرد دو زن، مثلا سه مرد و دو زن) که گواهی به انجام عمل زنا توسط زن و مرد بدهند اثبات میشود و لازم است یادآوری شود که سنگسار تنها در مورد زنی (مردی) که میتواند از راه سالم ارضاء شود و در جایی که حداقل چهار نفر شاهد موجود است (یعنی تقریبا در ملاء عام) به این عمل ارتکاب کند انجام میشود. در مسأله زنا، زنان معمولاً آسانتر از مردان محکوم میشود. هرچند حامله شدن زن بیشوهر، دلیل کیفر نیست؛ اما میتواند او را مورد محاکمه قرار دهد. در صورت عدم بارداری، چهار شاهد مرد یا سه مرد و دو زن میبایست گواهی دهند. تجاوز به عنف یعنی زنا با زن بدون رضایت زن نیز دارای حکم اعدام است و به همین دلیل تعداد تجاوز در کشورهای مسلمان بسیار پائین تر از کشورهای غیر مسلمان است .
تجاوز جنسی
اکثریت قریب به اتفاق علمای مسلمان بر این باورند که زنی که مجبور یا اکراهبه رابطه جنسیشده باشد، شامل کیفرو حدنمیشود و گناهی متوجه او نیست؛ اما کیفر کسی که به زنی تجاوز کند، اعداماست. با این حال تصور میشود رویکردهای فرهنگی در جوامع مسلمان نسبت به مسأله تجاوز جنسیو نیز لزوم شهادت شاهدان، باعث میشود که تعداد تجاوزهای جنسی گزارششده در این کشورها بسیار کم باشد.
بریدن آلت تناسلی زنان (ختنه زنان )
قرآن درباره بریدن آلت تناسلی زنان (ختنه زنان) صحبتی نمیکند، همچنین درباره ختنهمردان. اما حدیثی منسوب به محمد در این باره وجود دارد.در میان چهار فرقه اهل سنتتنها شافعیهاختنه زنان را واجب میدانند. در بین شیعیان نیز ختنه زنان بهجز یک استثنا (فرقه مستعلوی) شیوع نمیداردهرچند برخی آن را مستحب شمردهاند. دادههای موجود نشان میدهد که این رسم مربوط به پیش از اسلام بوده و در بین مسلمانانی پا گرفتهاست که به عنوان سنتی محلیشان قبلاً موجود بوده و پس از ورود اسلام توسط فقیهان محلی توجیه اسلامی شدهاست، و به عنوان سنتی اسلامی درآمدهاست. شواهد قوی وجود دارد که بسیاری از فقهای مسلمان رسم ختنه زنان را مورد تأیید قرار داده و آن را توصیه کردند. امروزه بیشتر الاهیدانان مسلمان ختنه زنان را غیر ضروری و متناقض با اسلام راستین میدانند و آن را با توجه به اصل کلی اسلامی که «بریدن هر بخش بدن تنها زمانی مجاز است که سود آن از ضررش بیشتر باشد»، رد کردهاند .
نقش زنان در بنیاد نهاد خانواده
با توجه به اهمیت ونقش خانواده وضرورت حفظ واستحکام آن ،این ادعایی گزاف نیست که مسیرجلوگیری از ادامه آسیب ها یی که خانواد ه را به صورت جد ی تهدید می کند از شناخت جایگاه ومنزلت زن درخانواده واهمیت بخشی به این جایگاه می گذرد؛ بدین منظورابتدابه بررسی جایگاه خانوا ده پرداخته ودر پا یا ن برمهم ا نگا شتن نهاد خانواده و ضرورت اصالت دادن به آ ن تأکید می شود.
اگرولایتمدا ری ومحبت به ولی خد ا را یکی ازمهمترین ارزشهای یک فرد مسلمان بدا نیم که خانواده متولی انتقال آن است ،درراستای همان رسالتی که در جهان هستی خالق انسانها برای آنا ن قرارداده ا ست ومعمار انقلا ب حضرت امام خمینی (ره)نیزبه خوبی آن را چنین تبیین نمودند که (همان طورکه قرآن،انسان سازاست، زن نیز ا نسان سازاست.) بایدقدم بردارد.
زنان حوزوی عهده دا رمسئولیتی خطیرمی با شند.اگرپا یه اصلی تربیت ورشد صحیح فرد برای ا جتماع را درخانواد ه جستجوکنیم ،زن به عنوان مربی خانواد ه وعامل اصلی انتقا ل ارزشهاجایگاه ویژه ای خواهددا شت.
لذا نقش انسان سازی زن وخصوصاً بانوان حوزوی ، د رطول هستی ازاصیل ترین نقشهای وی بوده است ودراهمیت آن همین بس که مفسرعالیقدرجها ن ا سلام آ یت الله جوادی آملی می فرما یند: ((هرگاه زن اصالت رابه نقشهای دیگری غیرازمادری وهمسری دهد، ازصراط مستقیم خارج است.))
همچنین بزرگ بانوی اسلام حضرت فاطمه (س)می فرمایند:آن گاه که زن درمنزل به امورخانه وتربیت فرزند می پردازد به خدا نزدیکتر است . به هر حال حرکت در صراط مستقیم وتقرب زن به سوی پرورد گار جزاز طریق اصا لت دادن به ا یفای نقش کلیدی ومؤثرمادری وتربیت فرزندان مقدورنمی باشد به همین جهت مربی بزرگ قرن حاضر حضرت امام خمینی(ره) فرموده اند: شغل اصلی ز ن ومهمترین کار وی ماد ری و همسری می باشد . در طول تاریخ اسلام یکی از نقشها ی بی بدیل زنان د فاع ازولایت وتلاش برای حفظ این ارزش الهی بوده است؛ بالاخص درعصرغیبت که نقش مردان برای دفاع ازولا یت به جهت ا ختناق شدید کمرنگ بوده ا ست ،زنا ن فعالا نه برای حفظ فرهنگ اسلامی وتربیت نسل ولایی وانتقال این ارزش به نسل آینده وحفظ اندیشه ناب علوی ازطریق پویاسازی خانواده نقشی بسیار مؤثروغیر قابل انکارداشته اند .
اهمیت نقش زنان :
زنان تحصیل کرده وعلی الخصوص درس خوانده در حوزه ، با بهره گیری از آموزه های د ینی در طول تاریخ اسلام با پرداختن به اساسی ترین نقش وکارکرد زنان که همان مادری است بلندترین گامها رابرای حفظ ولایت برداشته اند .آنان با نقش آفرینی خود ارزش ولایت و حب به ولی خدا رابه فرزندان خودمنتقل کردندوبالاخص درعصرغیبت این مادران بودند که با فضاسازی مناسب در خانه و با پا یبندی به امام زما ن خود وبا ابرازعلا قه ای که به ایشان نشا ن میدا دند ورابطه قلبی ومعرفتی که با حضرت داشتند این علاقه وعاطفه رابه فرزندان نیزمنتقل کردندوازاین طریق درحفظ واحیای این مهم کوشیدند .امادرعصرحا ضرتربیت انسان دیندار، پویا، کارآ مد و عاشق خدا ورسول (ص) ازاهمیت وجا یگا ه بالایی برخوردا راست؛ چرا که شا هدهجوم جریا ن شوم (ناتوی فرهنگی)هستیم که بنا دارد ا زنسل جوان ما یک نسل بی هویت و بی ریشه بسازد.
همان طور که مقام معظم رهبری می فرما یند: باندهای بین المللی زروزور که برای تسلط بر منافع ملتها، سازمانهای نظامی ناتوراتشکیل داده بودند وا کنون درپی تشکیل نا توی فرهنگی هستندوبااستفاده ازامکانات زنجیره ای ممنوع و بسیار گسترد ه ی رسانه ای ،در پی تخریب هویت ملی جوامع بشری هستند وبنا دارند که با استحاله فرهنگی و انقطاع تاریخی بین گذ شته وآینده از جامعه ما ملتی بی هویت بسازند.
اینجاست که نقش مادران دردفاع ازهویت ملی ودینی وانتقال ارزشها بسیارپررنگ میگردد ، چراکه تمامی ارزشهای دینی، اخلاقی، ملی و…درون خانواده است که شکل می گیرد، نهادینه می گرد د وبه جا معه منتقل می شود، بالأ خص ا رزشهای ولا یتمداری که ا ز جمله ا رزشهایی است که دشمن نوک تیز پیکان حمله خود رامتوجه آن نموده ا ست که ازطریق خانواده ازنسلی به نسل دیگر منتقل می گردد.
مادران باید بدانندیکی ازمسئولیت هایی که از طرف شا رع مقدس بر عهده آنها گذا شته شده، تلاش برای تربیت یک نسل اسلامی پاک است وهمچنین یک نسل ولایی که درروایات متعددآ مده است . ولایت ومودت اهل بیت ازفرایض الهی است وملاک قبولی اعما ل و عبادات به حساب می آید.درزیارت جامعه کبیره میخوانیم:(بموالاتکم تقبل الطاعة المفترضة ولکم الموده الواجبة. ) به سبب ولا یت شما طاعت وا جب پذیرفته می شود و مودت واجبه برای شماست . پیامبر(ص)به سلمان فرمودند : إن الموده اهل بیتی مفروضةٌ واجبةٌ علی کلِ مؤمنٍ ومؤمنةٍ . همانامودت اهل بیت من برهرمرد وزن باایمان فرض وواجب است .
همچنین پیامبراکرم (ص)رازورمزرسید ن به سعادت را تمسک به اهل بیت اعلام نموده اند:(من تمسک بعترتی من بعدی کان من الفائزین ) هرکس پس ازمن به خاندانم چنگ بزندوتمسک جوید،از رستگاران خواهدبود. ازاین رورسول اکرم(ص)به والدین سفارش کردند (ادّبوااولادکم علی ثلاث الخصال: حب نبیکم وحب اهل بیته وقرائة القرآن .) فرزندا نتان را با محبت من ومحبت ا هل بیت من وقرآن تربیت و تأدیب کنید .
ازاین روعمده ترین نقش آفرینی های زن دراسلام انتظاروامید است همانطورکه زنان در طول تاریخ اسلام افتخارآفرینی های زیادی درحفظ مکتب تشیع داشته اند دراین عصرهم باید بتوا نند با تربیت نسل پاک و فرزندانی سالم واسلامی د ین خودرا به جامعه دینی ادا نمایند.
مهم انگاشتن نهاد خانواده و اصالت آن
با توجه به نقش زن حوزوی درخانواده یکی ازرسا لتهای مهم اواهمیت به کا نون خا نواده و سعی درحفظ این نهاد است بخصوص د رعصرحا ضرکه مها جمان فرهنگی جنگ علیه این نها د تأ ثیر گزار را آغا ز نموده اند وبنا دا رند که با تخریب کا نون خا نواده به عنوا ن اصلی ترین مرکزانتقال ارزشها،مانع انتقال ارزشهای دینی وملی به نسل آینده گردند.فعالیتهای اجتماعی زنان تحصیل کرده حوزوی ،در صورتی ارزشمند است که آسیبی به رسالت های اساسی ومهم آنان در قبال مسأ له خانواده وتربیت نرساند . بر اساس روایت پیامبراکرم(ص)که می فرمایند : کلکم راع و کلکم مسئول عن رعیته والمراة راعیته علی بیت بعلها وولده مسئول عنهم.
ترجمه :"زن درخانه همسرش ،دارای مسئولیت بوده ود رقبال اعضای منزل مسئول است. “زن مسلمان خود را مسئول می داند؛ چراکه پیامبر(ص) زن را به طورخا ص د ر مقابل حفظ نهاد خا نواده مسئول نموده است. پس اوسعی می نما ید که منا فع شخصی رفاه طلبی لذ ت خواهی وتنوع طلبی خودرا تعد یل وکنترل نماید وآنهارا درخدمت خانواده قراردهد.درمنظر زن مسلمان،خردمند،آگاه و مدبر پرداختن به امورخانواده وتربیت فرزندان کلیدی ترین و مؤثرترین نقش اجتماعی می باشد. اوگرچه درخانه است، اماخودرا به عنوان یک عضوفعال وتأثیرگزارجامعه می پندارد والبته در مواقع ضروری واقتضائات خاص به شرط آسیب ندیدن خانواده به برنامه های اجتماعی بیرون از خانه نیزمی پردازد.زن مسلمان زمانی خودرادرصراط مستقیم ودرمسیرعبودیت احساس می کند که اصالت رابه مادری وهمسری دهد ودرتعارض وعدم امکان جمع بین آن ومسا ئل دیگردرانتخاب خود گزینه خانواده رابرگزیندوازاین انتخاب خودبسیارمسروروخوشحال باشد. زمانی که رسول خدادرتقسیم کار میان اعضای خانواده امیرالمؤمنین حضرت علی (ع)، کارمنزل رابه زهرا(س) و کار بیرون ازمنزل رابه حضرت علی(ع)سپردند؛ حضرت زهرا(س) باخوشحالی تمام فرمودند :والله اعلم ما ادخلنی السرور… “فقط خدا می داند که من ازاینکه رسول خداکا رمردانه را از د وش من برداشتند، چقدرخوشحالم .”
حضرت فاطمه(س)،ضمن اصالت بخشی به نقش همسری ومادری وانجام کامل رسالت خود و خانواده وفراهم نمودن زمینه وبستر مناسب برای رشد وتعالی همسروفرزندان واقناع میل عاطفی آنان وتبد یل خانه به کانونی مملوا زعشق ومحبت وعطوفت، د رمواقع مقتضی نیزد رفعا لیتهای اجتماعی حضورفعا ل ومؤثری دا شته که تاریخ حکا یت گرآن است. ولی ا یشان اصل را خانه و خانواده می دا نست وهمین اهتمام بود که موجب شدوقتی پیامبر(ص) از امیرالمومنین(ع) سؤال کردند که علی جان! همسر خود (فاطمه س)راچگونه یافتی؟ فرمودند: نِعمَ العونِ عَلی طاعةِ اللهِ. "فا طمه بهترین یا ور من دراطاعت الهی ا ست.“ یعنی فا طمه به عنوان یک همسربه گونه ای ایفای نقش می کند که یاریگرهمسرخودامیرا لمؤمنین(ع) در اطاعت ا لهی می شود وا ین گونه مسیراطاعت رابرای شوهر هموارمی سازد وخود نیز به واسطه عمل به این رسالت رستگار می گردد.آن حضرت توانست درخانه محقر وکوچک خود فرزندانی چون حسن وحسین علیهما السلام و زینب وام کلثوم را تربیت نما ید که هرکدام د رحیات خود تا ریخ ساز و تحول آ فرین بودند.اینبانوی نمونه اسلام توانست فضایی شادوباصفارا برای همسرخود فراهم نماید که حضرت علی (ع)در خصوص این فضا می فرمودند: هروقت به منزل می آمدم و چشمم به فاطمه (س)می افتاد غم عالم را فراموش می کردم.
یکی از عوامل مهم عدم توفیق مادرومخصوصاً مادران تحصیل کرده در زمینه دینداری و پرورش نسل دیندا ر،عد م توجه به آموزه های د ینی وآدا بی ا ست که د ر شرع مقد س برا ی پرورش یک نسل د یندار آمده ا ست.علیرغم این که ما برخوردا راز مکتبی غنی هستیم که برای تمامی مراحل زندگی مادستورا لعمل های ریزود قیق ارائه کرده است ،ولی متأسفانه غالب ما مسلمانان یا نسبت به آنها آگاهی نداریم واگرهم داشته باشیم اهتمام جدی برای عمل به آ نها نداریم. ا زا ین رو به هر صورت که خود دوست دا ریم ا نتخاب همسر می کنیم وتما می مراحل مختلف فرزندداری را پشت سرمی گذاریم جا لب ا ین است که انتظارهم داریم نسل ولایی مؤمن و صالح داشته باشیم. به هر حال اهتمام مانسبت به رعایت آداب اسلامی فرزندپروری، که ازلحظه انتخاب همسرتا سن بیست ویک سا لگی که به صورت د قیق و قد م به قد م ازطرف شرع ارا ئه شده است؛موجب می شود که ما توفیق چندا نی د رتربیت فرزند صالح نداشته باشیم.نکته دیگری که اولیا ی تربیتی بالأخص مادران باید بدانند این است که آنها د رحوزه ارزشها و اخلاقیات نیا زمند یاد گیری هستند؛ زیرا آنان د ر حوزه یاد گیری به عنوا ن یک مد یر وتسهیل کننده درا ین گونه موارد با ید خوب عمل نمایند،ا زا ین رو نیا زمند آموزش وکسب مهارتهای لا زم در این راستا هستند.
انتخاب شایسته
قدم اول د ر ایجاد مجموعه ای کا رآمد وسا لم انتخاب افراد توانمند و شا یسته است. درخانواده ای که بانوان تحصیل کرده حضور دارند ،هم ازلحاظ مد ت دوام مجموعه واهمیت آن ، انتخاب همسر شایسته اهمیت ویژه ای دارد. به خاطر همین مسئله است که پیامبر اکرم(ص)می فرمایند :(بهترین متاع دنیا همسر پارسا است.)
درجای دیگر چنین می فرمایند: برای نطفه ها ی خویش فرد ی مناسب اختیا رکنید، به هم شأن خود دختر دهید واز آنان دختر بگیرید. با توجه به نقش پد ر درتربیت فرزند، مادرانی که طا لب تربیت یک نسل پاک دینی هستند؛می بایست درهنگام انتخاب همسر دقیقاً به این مسئولیت تربیتی توجه داشته باشند وهنگام انتخا ب همسر فردی را بر گزینند که مؤمن واز خانواده اصیلی با شد و عشق ومحبت به ائمه درا و نهادینه شده با شد.زیرا پدری که خود برخورد ار از عشق ومحبت به ائمه نباشد ،نمی تواند درا یفای رسالت تربیت نسلی پاک ومؤمن توفیقی داشته باشد. ازسوی دیگر تقید پدردرعمل به واجبات وبه حلال وحرام الهی بالاخص تقید اوبه آوردن لقمه حلال برسرسفره خانواده در دیندار کردن فرزندان وتربیت نسل ولایی فوق العاده مؤثر است.
بدین جهت اولین گام برای تربیت نسل پاک،انتخاب همسری ولایتمداروپایبندبه مسائل دینی است که در آینده بتواند پدری موفق در تربیت نسل دوستدار ولایت باشد. مادرانی که توفیق ارتزاق فرزند خود با شیری که محصول لقمه حلال ا ست رامی یابند وهمچنین مادری که باوضوبه فرزند خود شیرمی دهد و از ذ کر ویاد خدا درهنگام شیردهی غافل نمی شود، قطعا ا ین مادر بیش ازد یگران توفیق تربیت نسل پاک ومؤمن راخوهد داشت. تأثیر شیر مادردرپرورش شخصیت معنوی فرزندان امری مسلم وغیر قابل انکار است. حکایت زیبایی از زندگی برخی ازعلمای بزرگ ومفاخر دینی ما ذکرشده است. حکایت شنیدنی ماد ر شیخ انصا ری که از مفا خر بزرگ عالم تشیع است به خوبی بیا نگر نقش شیر مادردرتکوین شخصیت معنوی فرزندان است.مادرشیخ انصاری می گوید:من در رابطه باپسرم توقع بیشتر داشتم، برای اینکه من تا دوسالی که اوراشیرمیدادم هیچ وقت بدون وضو نبودم نیمه شب بلند می شدم د رسرمای زمستان یخ آب حوض رامی شکستم وضو می گرفتم بعد بچه ام راشیرمی دادم و هیچ گاه بدون بسم الله سینه بردهان فرزندم نگذاشتم .
همچنین ماد ر مقدس اردبیلی نقل می کند که : هرگز لقمه ای شبهه ناک نخوردم وقبل ازشیردادن بچه وضومی گرفتم وابداً چشم به نامحرم نینداختم ودر تربیت اوکوشیدم . اهتمام خانواده حضرت امام خمینی(ره) برای یا فتن دایه ای برای شیردهی آ قا روح الله که ارتزا ق حلال داشته باشد نیز ازحکایات شنیدنی است.خانواده ایشان پس از تلاش فراوان از یافتن دایه ای که ارتزاق صددرصد حلال داشته باشد مأیوس شدند و نهایتاً با خانمی قرار داد می بندند که در طول شیردهی این فرزند حتی یک لقمه ا زغذای خود ارتزا ق نکند وتما می ارتزاق وی ا ز غذایی باشد که برای او آورده می شود . همه این حکایات زیبا دلالت بر تأثیر دوره شیردهی واهمیت آن برشخصیت فرزندان دارد.مادری که شیر اوآمیخته باذ کرویاد خداوائمه است، در طول شیر دهی ذکرویاد ائمه رابرلب وقلب دارد؛ قطعاً این عشق وعلا قه به فرزند ا و منتقل می شود، چرا که تحقیقات روا ن شنا سی حاکی ازاین مسئله است که کلیه عواطف، علاقه هاو دلبستگی های مادر هنگام شیردادن به فرزند هم منتقل می گردد.
القای محبت در دوران کودکی
گرچه در نظام تربیتی اسلام هرگونه آموزش رسمی وسخت گیرانه دردوران کودکی مردود است واصل بر آزادورهاگذاردن کودک است،ولی این نکته مورد تأکید دین قرار گرفته است که دوران کودکی، دوران شکل گیری شخصیت دینی عاطفی و عقلی و…کودک ا ست.روح احا دیث د راین زمینه دلالت دارند که دردوران کودکی (هفت سال اول) عنایت خاصی برمؤانست کودک با مقوله های مذهبی واخلاقی شده است. نظر به محدودیت قدرت درک و فهم کودک از ارزشهای اخلاقی وبه لحاظ رشد نایافتگی اوازلحاظ اجتماعی،بیشترین تلاش اولیا دراین مرحله باید متوقف بر ایجاد رغبت ،علاقه و انس درکودک نسبت به ارزشها ومفاهیم اخلاقی باشد .
ازاین رو کلیه رفتار پدروماد ر بالأخص مادرنقش ویژه ای درشکل گیری شخصیت کودک دارد اهمیت نقش مادر ازآن جهت است که دراین دوره بیشترین ارتباط راباکودک داردودر شکل گیری شا کله شخصیتی فرزند مؤثراست .به تعبیر متخصصا ن تعلیم وتربیت کودک بسا ن یک د وربین فیلمبرداری بسیارد قیق، مشغول فیلمبرداری هوشمندانه ا زرفتار مادراست وماد ربدون اینکه د ر صددآموزش مفاهیم به فرزند خودباشد،بارفتاروکردارخود درحال آموزش غیررسمی به فرزندخود می باشد. کودک اکثرمهارتهاودانستنیها راد راین دوران بدون وا سطه ازخانواده خود دریا فت می کند. به تعبیرامیرالمومنین (ع) : العلم فی الصغر کا لنقش علی الحجر.دا نشی که د رکود کی فرا گرفته می شود ما نند نوشته برسنگ است لذا ماندگاری آموزه ها ی خانوا ده مسئولیت سنگینی را برای مادر تحصیل کرده در حوزه رقم می زند.
درنظام تربیتی اسلام تأ کید بر تلفیق جنبه های نظری وعملی د رعرصه تربیت شده است، حتی وزن عمل بیشترا زگفتاروسخن است،لذا تأکید بروحدت قول وعمل د رهمین راستا می باشد. مادر با ید فرصت طلایی شکل گیری شخصیت فرزند راغنیمت شمرد ه وپا یه هاوبنیا ن های اعتقا دی فرزندش رابا ارائه رفتارهای برگرفته از مبانی دینی واخلاقی تقویت نماید.
زن مؤمن اگر بنا داردکه فرزندی صا لح وخدا پرست تربیت کند با ید بداند که هر چه محبت و دلباختگی وارتباط قلبی اوباائمه بیشتر باشد واین علاقه دررفتاروی که فرزند شاهدآن است نمود عینی داشته باشد به همان میزان می تواند این محبت ودلباختگی وعشق رابه فرزند خود بدون آن که نیاز به آموزش رسمی داشته باشد انتقال دهد .
دوران کودکی ،دوران استفا ده ازابزاراستدلال ومنطق نیست؛ آنچه د راین دوران ا ثرگزاراست جنبه های احساس وعاطفی،آن هم به صورت عملی است.مادران به عنوان اولین ومهمترین مربی باید واجد صفات وویژگی های فکری ورفتا ری صحیح باشند .ماد ر بعنوان مدیر دا خلی خانواده می تواند فضای داخلی خانه را به گونه ای مدیریت کند که این فضا سرشا راز یاد ومحبت وعشق به اولیاء خدا باشد .اگر خدای ناکرده رسالت خود را به درستی ا نجام ندهد افرادونهادهای دیگری هستند که با آموزشهای ناروا فرزندرابه وادی دیگری می کشانند.
زنان حوزوی و نقش مادری :
مادر بارزترین منشأ آسایش و مهر وعالی ترین منبع سعادت خانوادگی است.کامروایی درخانه، احساس امنیت و آرامش درآ ن ونیز احساس قدرت واستقلال کودکان در خانواده بستگی به وجود مادر دارد . مادر کودکی می سازد با شخصیت وبزرگ منش یا سرافکنده وزبون ،پاک وبا عفت یا آلوده وناپسند. ماد ران تحصیل کرده حوزوی ، د ر نقش ماد ری وظا یف پرورش فرزند را بر وظایف همسری اولویت می دهد وبیش از هرکس به سازند گی کود ک می پردازد. برای تربیت فرزند زن با ید در محیط امن وآ سا یشی باشد محیطی که خودسرپرستی آن رابرعهده دارد.بانوی خانه با سروسا مان دادن امور اقتصادی خانه،زحمت شوهر رادرکسب معیشت ارج می نهد . ماد رقلب خانه و مظهرمهروعا طفه، عشق واحساس محبت و صفا است. اومی تواند اعضای خانواده را سعاد تمند وبهشتی کند یا زمینه تباهی وفساد راد رآنان بوجود آورد. ماد رشدن ا زا ین باب مشکل است که مسئولیتی درقبال خود، شوهر،فرزند ،جامعه و پروردگار دا رد.دربرا برا ین وظایف مورد با زخواست قرار می گیرد او پیش از آنکه دیگران رابسازد باید خود را بپروراند و این کاری آسان نیست .
زن و نقش مادری ازدیدگاه اسلام
تاریخ وتعالیم اسلام نشان می دهد که زنا ن جایگاهی والا دارند. ستایش هایی که از مؤمنان در قرآن کریم شده است، فقط به مردان اختصاص نداردو زنان خداشناس ،شکیبا،پا کدامن و شا یسته رانیز د ربر می گیرد .در آن جا که انسانی به خاطر غفلت وگناه،ملامت یا کیفر شده است؛پیامبر بزرگوار اسلام در نکوداشت زن و مقام او چنین فرموده است : بهترین شما کسی است که با زنان بهترین باشد . رفتار شایسته و انسانی با زنان، چه همسران وچه مادران و خواهران درحقیقت ایمان ورشد شخصیت مردان را آشکارمی سازد؛مردا نی که حرمت زنان را نگا ه می دارند وبه فرزندان خویش می آموزند که با ید ما در وهمسر خود را گرامی بدارند ازدین بهره برده اند . مقام ومنزلت زنان در اسلام تا آن جا بالا رفته که رسول اکرم (ص) در واپسین سفر حج خویش که د ر سال پایانی حیا ت آن حضرت بود مسلما نان را متوجه حقوق زنا ن می کند . بعثت خا تم پیامبران تحولی چشمگیر در فرهنگ وزندگی مردم حجاز ودیگر سرزمین ها پدید آورد ازآن پس هرکس باقبول اسلام به این باور رسیده بود که زنان ومرد ان حقوق متقابل دارند .یعنی ا گرزنان دربرابرشوهران خویش وظیفه ای دارند ،بی گمان مردا ن نیزد رمقا بل همسران خود تکلیفها یی دارند .
شخصیتی که اسلام برای زن قائل است به حدی است که د یگر آنان رانیا زی نیست درکوچه و خیابان افتند وخود را محبوب القلوب نشان دهند. نه تنها د رعمل بلکه در توصیه های اسلامی نیز از پیا مبروائمه راجع به زنان اخبار متعددی داریم .درمقام مقایسه زن بامرد از نظر اسلام یادآور می شویم که اورامقا م وموقعیتی کمترا زمرد نیست، هم ا زنظر عباد تی وهم د ر جنبه حقوق.به تناسب زمینه وطبیعت اوتوجهی فوق العاده به زن شده است حرمت ووجهه زن دراسلام به خاطر مادربودن است نه جنسیت او. ماد ربودن تنها تولید مثل وزائید ن نیست بلکه د رسایه انجام وظیفه ای است که شرع وعقل در جنبه تربیتی و نگهداری فرزند برایش معین کرده اند . ا زنظرمذهب وجود زن مایه خیروآرامش وموجب سکون ووقار است. مادر د ر برابر فرزند محترم است واین احترام د ستور مذهب اوست .روایات می گویند زن د ردوران حمل همچون مجا هد فی سبیل الله است،اگردرحین زایمان بمیرد امر شهید رادارد .مادر بند قنداق کودک رادردست دارد ولی اهمیت آن به گونه ای است که می توان گفت زمام امور جامعه دراختیار اوست.ممکن نیست خلق وخوئی د رجامعه باشد وازخانه منشأ نگرفته با شد ونیز ممکن نیست شخصیت ها ومرد ان بزرگ جز از خانواده های آرام وازدامن مادران خوش نیت وپاک پدید آیند .
اهمیت نقش زن تحصیل کرده به حدی است که می توان گفت فساداو موجب فسا دجامعه وصلاح ا و موجب صلاح اجتماع است. د رجنبه اجتماعی وسیا سی فرزندان، پد روما در سهم مشترک دارند ولی د ر سا لهای اولیه نقش مادر مؤثرترازپدراست. فرزندان در پرتوگرما و نورانیت عشق و مهر والدین رشد می کنند وبه کمال می رسند. در میان بازوان پدر ود ر آغوش نوازشگرما در احساس امنیت خا طرمی کنند ؛همه مرد م تشنه د وستی و محبتند ود وست دارند محبوب دیگران با شند . محبت، سلا مت ،سعادت، شادما نی و هماهنگی وهمه گونه کامیا بی را برای آدمی به ارمغان می آورد .ازا ساسی ترین وشد یدترین نیازهای روانی خانواده نیاز عاطفی است که توسط زن بیشتر انجا م می گیرد. چنانچه کود ک د ر خانواده محبت ببیند کمتر احسا س وابستگی می نمایدونیروی ابتکار ونوآوری دراو بیش تر خواهد بود . محبت زیباترین جلوه ایمان وبا شکوهترین رفتارمذهبی است و آ میزه ای ا زگذ شت،ایثار ،شجاعت، صداقت ،حق شنا سی و عدالت وهمدلی واحسان است .عشق و مهرورزی پرتوی از قدرت خدادرقلب ووجود ماست. فرزندان باید احساس کنند که والدین با آنها صمیمی هستند تا بعد ها مسا ئل خود را با والدین در میان بگذارند. خانواد ه چون صد فی است که اگرپا یه های آ ن د رست واصولی بنا نشود هرگز مرواریدی را د ر خود نخواهد پروراند.زند گی مشترک تنها د ر تأمین و رفع نیا زهای ما دی و اقتصادی وتداوم نسل نیست،بلکه حس مشارکت و تفاهم برای وسعت نگرش و امکان دستیابی به فرصتهای بیشتر است .
معرفی شخصیت والای حضرت زهرا (س) ونقش ایشان د رتاریخ اسلام نشانگر شایستگی زن د رعرصه های گوناگون اخلاقی، سیروسلوک معنوی، اجتماعی وسیا سی است. امام خمینی (ره) برای حضرت زهرا(س) شخصیتی جامع تصویر می کرد ومی فرمود : تمام ابعادی که برای زن متصور است وبرای یک انسان متصور است در فاطمه زهرا (س)جلوه کرده است .یک زن روحا نی ومؤمن، یک زن به تمام معنا انسان .
نقشی که اسلام برای زن درنظام خلقت قائل است دقیقاًمنطبق بر فطرت وجایگاه اودرنظام آفرینش است.درعین حال مانند مردبرای او دراجتماع نقش قائل است. اما د ر میان همه مشاغل مهمترین شغلی را که برای زن متصور است، تربیت صحیح واسلامی برعهده او نهاده شده است . تربیت انسان ازمهمترین، د شوا رترین وظریف ترین مسئولیتها است. زن با برخوردا ری ا زویژگیهای خا ص جسمی وروحی نقش ماد ری و تربیت فرزند راکه زیر بنایی ترین نقشها ست در نظام خلقت عهده دار است.
امام خمینی(ره) فرمودند:زن مربی جامعه است .ازدامن زن انسانها پیدا می شوند. مربی انسانها زن است. سعادت وشقاوت کشورها بسته به وجود زن است. زن با تربیت صحیح خودش انسان درست می کند وبا تربیت صحیح خودش کشور را آباد می کند.مبدأ همه سعادتها از دامن زن بلند می شود.
بی شک بسیاری از زمینه های اخلاقی در خانواده به وجود می آید ودرواقع زیر بنای اخلاق و اعتقاد انسان درخانواده شکل می گیرد.حضرت مریم (س)از بزرگترین زنان جهان است.قرآن در بیان داستان زندگی آن حضرت مطالبی داردکه نشان میدهد وراثت وتربیت خانوادگی و سرپرستی انسان تا چه حد در روحیات اواثرمی گذارد. مادرمریم اورا قبل ازتولد به خد متگزاری خانه خدا می برد واز وسوسه های شیطان به خدا می سپارد و خداوند نیز اورا به حسن قبول می پذیرد وبه طرز شایسته ای گیاه وجودش را پرورش میدهد و زکریای نبی پیامبرعظیم الشأن رابه سرپرستی او مأمورمی کند.
خوشبختی وتیره بختی هرکسی را باید د ررابطه با تربیت فردی وخانوادگی اوجستجوکرد.آنان که د ر محیط سا لم و منا سب پرورش یا فته اند،بی گمان از خردورزی ومحبت و معرفت بهره اندوخته اند وآنان که از تربیت فکری ورفتاری پسندیده بی نصیب بوده واز محیط های نا مطلوب و هم نشین های نا پسندیده اثر پذیرفته اند همواره گرفتار وسرگردانند. افراد با انتخاب های خویش نشان میدهندکه چه اندازه ازتربیت برخوردارند .شغلها ودوستی ها ودشمنی ها،درستی یا نادرستی تصمیم ها وتربیت ها را آشکارمی سازند.تربیت،آینده زندگی هرفرد رامی سازد واورا د رفراز و نشیبها توانمند می گرداند؛البته عوامل دیگرمانندوراثت،حکومت ،جامعه ،پول وشهرت و تخصص و حرفه و رفاقت درزندگی انسانها تأثیرمی گذارند.
اسلام و خانواده
خانواده در اسلام ازاهمیت و ارزش بسیا ری برخوردار است ،چرا که از یک سو زن ومرد در کنار یکدیگر به زندگی ورفتار سالم دست می یابند وازدیگرسونسلی راد ردامان خود پرورش می دهند . قرآن کریم هدف های گوناگونی رادرتشکیل خانواده یادآورشده است .نخستین فلسفه ازدواج زن و مرد ،بقا ی نسل است. اسلام به تما یلات غریزی وجنسی ا نسا نها عنا یت دا شته وزنا ن و مردان را دعوت می کند که با یکدیگر ازدواج کرده وزند گی مشترک داشته باشند . بدین گونه از سویی اخلاق جنسی مطلوب شکل می گیرد وروابط نامشروع جنسی درجامعه روبه کاهش میرود وازسو یی دیگر نسلی نو به وجود می آید.فلسفه دیگر زناشویی،آرامش خاطر ولذت های روحانی زن ومرد است . درروایتی ازگفتگوی آدم و خداوند در باره حوا یاد شده است آنچه آدم راازدیدن همسرش شگفت زده می کرد دل ربایی و نشاط آفرینی او بود . آد م گفت پرورد گارا این مو جود زیبا کیست که تقرب و نگاه کردن به او سبب انس است.خداوندفرمود ای آدم!این بنده من حوا ست آیا دوست داری او انیس وهم سخن تو با شد؟ آدم گفت:بلی. پروردگا را همیشه براین نعمت، تو را سپاس می گزارم و ستایش می کنم .
خانوا ده ا زهرلحاظ مورد نظر وتوصیه ا سلام است؛نخست را بطه زن ومرد که هم جسمی و جنسی است وهم روحی وعاطفی .دیگر آنکه این رابطه سبب تولید مثل وپیدایش نسل است .زن و مرد درهیچ یک از این روابط جسمانی وروحانی بردیگری برتری نداشته وهر یک بنا بر فطرت و خلقت خویش وظیفه هایی را انجام می دهند.آن گاه که اززن در خانواده به عنوان همسر یاد می کنیم ،اود رحقیقت شریک زند گی مشترک ا ست وبه ا ندازه توان خود مسئولیتها یی دا رد ونیز انتظارهایی که حقوق زن خوانده می شود.اسلام دراین مورد طریق عدل وانصاف را پیموده وهر دو را درانتخا ب ومدیریت سهیم ساخته است.نمونه های بسیاری ازدوران حیات رسول اکرم(ص) درد ست است که زنان رادرتشکیل خانواده وگزینش همسر صاحب نظر وآزاد نشان می دهد . اسلام با سیرت و هدا یت پیشوا یان دین ،زنان ومردان را به دوستی و همفکری دعوت می کند. نقش زنی که تحصیل کرده حوزوی است درخانواده، که همان ایفای نقش مادری است مقام اورا تعالی میبخشد.حضورمعنوی وعا طفی زن درجایگاه مادرتأثیربه سزایی درتربیت نسلی سرافراز و سازنده دارد . قرآن کریم ضمن رعایت مقام پدر ومادر،جایگاه مادر را در خانواده نیز خاطر نشان می سازد : وانسان را در باره پدر ومادرش سفارش کردیم ،مادرش به او باردار شد سستی بر روی سستی واز شیر باز گرفتنش در دوسال است. به او سفارش کردیم که شکر گزار من و پدرومادرت باش که بازگشت همه به سوی من است .
ارتباط پدر و مادر :
پدرومادردرخانواده،سرنوشت آینده نسل خویش را مشخص می کنند. درستی یا نادرستی رابطه آن دو تأثیربسیاری دراخلاق و افکاروکردارهای فرزندان دارد.اسلام پدران و مادران رابه عدالت در برخورد با یکدیگر دعوت می کند و روابط سالم خانوادگی را خواستار می شود. پیامبر (ص) درباره ستم کاری پدران و مادران نسبت به یکدیگر چنین فرموده است:( آنکس که زن آزاردهنده ای دارد نماز وحسنه ای از حسنات آن زن قبول حق تعالی نمی شود،مگر یارومددکار شوهر شود و رضایت اوراجلب کند. آن زن آزاردهنده باید بداند درصورت ادامه آزاراول کسی است که وارد جهنم می شود گرچه تمام روزگاررابه روزه وعبادت سپری کرده باشد وبنده درراه خدا آزاد نماید ومال و ثروت در راه حق انفاق کند. سپس فرمود :چنین عذابی برای مرد هم هست ،اگر همسرش را اذیت کند وبه او ستم روادارد،چنین مردی اگر روزها، روزه باشد وشبها را به عباد ت صبح کند ود رراه حق بنده آزاد نماید و اموالش را فی سبیل الله انفاق کند، اول کسی است که ا ز گروه غاصبان و ستمکا ران وارد آتش جهنم شود. زن ومرد به این وا قعیت توجه دا شته باشند که ستم تنها ستم بد نی و آزارجسمی نیست. نگاه غضب آ لود ،بی اعتنا یی، بد خلقی، گفتن سخن زشت، د رشت گویی، تحقیروعد م تمکین همه ازمصداق ها ی ظلم است . در قرآن کریم سیمای پدران و مادران شا یسته چنین ترسیم شده است : مردان وزنا ن با ایما ن، دوستان یکد یگرند که همدیگر را به کارهای پسندیده وامی دارند واز کارهای ناپسند بازمی دارندونمازرا بر پا می کنند و زکات می دهند وازخدا وپیامبرش فرمان می برند، آنانند که خدا به زودی مشمول رحمتشان قرار خواهد داد که خدا توانا و حکیم است .
نشانه های زیرکه خداوند برای پدرومادرایمان آورده، بیان فرموده درحقیقت پایه ها ی سا لم و موفق را نشان می دهد:۱-ایما ن به خدا وآ خرت. ۲- د وستی و تفاهم و یگا نگی. ۳- تمایل به معروف وشایستگی. ۴- نفرت از منکروناپسند.۵-نمازوارتباط با آفریدگار.۶- زکات و همراهی با محرومان .۷-فرمانبری از خدا و پیامبر.
فرزندانی که د ر چنین خا نواده ای رشد کرده و بزرگ می شوند، بی گمان اهل خیر وخد مت خواهند بود .
نکته اول: پد رومادر زندگی زناشویی خودرا براساس ایمان وتقوا استوار ساخته اند. وابستگی دل وذهن آدمی به خدا وجهان غیب سبب می شود که خودبینی ودنیاپرستی وستم پیشگی وهرزگی از وجود اورخت بربندد .
نکته دوم: آنان که رابطه خودرا بر پایه دوست داشتن یکدیگر فراهم آورده اند. خانواده ای که شالوده آن محبت باشد از روابط نامشروع جنسی، خیانت، فساد و انتحار و متا رکه و آ سیب پذیری ها ی عاطفی ،پیراسته خواهند بود .آنا ن با تعلیم عملی محبت، دختران وپسرانی سالم بار خواهند آورد.
نکته سوم: جهت گیری های سا زنده اخلاقی ،اعتقادی و اجتماعی در قالب امر بمعروف و نهی از منکر شکل می گیرد. پدران ومادران مؤمن با احساس مسئولیت د ر قبال کرداریکدیگر و دیگران فضای پاکیزه ای را برای زیستن فراهم می آورند.
نکته چهارم: ارتباط معنوی با پروردگارو مدد جستن از حضرت حق می باشد.نومیدی ها و پلیدی ها در خانه ای که همه اهل نماز و توجه به خداوند هستند راهی ندارد و زمینه برای رشد فکری و عملی و اخلاقی پدید می آید.
نکته پنجم :پرداخت حقوق مادی محرومان است که خانواده را به سمت عدا لت ، پاکی جامعه و مشارکت در ساختن آ ن سوق می دهد.
نکته ششم : فرمان بردن از خدا وپیامبر است. پدران وماد رانی که خود را ا ز خود پرستی و شیطان پرستی رهانیده و گوش جان به سخن حق ورسول بزرگوار او سپرده اند و در صراط مستقیم حرکت می کنند .
قرآن کریم که محصول این ویژگی های اعتقادی و اخلاقی و رفتاری را رحمت الهی خوانده است، درحقیقت راه ورسم زندگی رابه ما می آموزد.هرکس با اندیشیدن دراین آیه شریفه به دست میآورد که اسلام خواستار خانواده ای است که مدار آن ایمان است ؛خانواده ای که مد یریت آن بر د وش پدرومادر شایسته وخداباور وپاکدل است وهرگزعقیده و سلیقه خویش را بر دیگری تحمیل نمی کنند .درواقع اصول ومعیارهای انسانی ومعقول در یک خانواده اسلامی حاکم است وهرکس در عین حال که وظیفه ای دارد حقی بر گردن دیگری خواهد داشت .
نتیجه گیری
درحدیثی از رسول اکرم (ص)می خوانیم : زن نیکوکردار سبب سعادت مرد شمرده شده است. چنین زنی می تواند همسرخویش رابه پاکی ها سوق دهد وسلامت جامعه را تضمین کند. ایمان به خدا وآخرت که زمینه سازخوبی ها میباشد وخانواده سالم رابه وجود می آورد به کمک زن صالح تقویت می شود. ( هریک از شما باید زبانی مشغول به یاد خدا، دلی سپاسگزار وهمسری مؤمن و شایسته که بر امر آخرت یاری رساند در اختیار داشته باشد .)
زنان تحصیل کرده حوزوی هم، چون برای علم ارزش بسیاری قائل هستند،سعی می کنند در زندگی باهمسر وفرزندان ،علم همراه با عمل را پیشه خود قرار دهند و جهل و نادانی را از آنها بزدایند.همچنین در مراحل انتخاب همسر، زنان حوزوی اموری چون :دینداری،اهل نماز وقرآن بودن ، اخلاق حسنه و….را در اولویت قرار می دهند.
فهرست ارجاعات ومنابع ومآخذ :
·1- زن وخانواده دربازخوانی سیره پیامبر (ص)،محمدرضازیبایی نژاد،نشریه حورا، ص20
·2- سخنرانی مقام معظم رهبری در جمع اساتید ودانشجویان استان سمنان 12/12/84
·3- موسوعه احادیث اهل بیت (ع) ج1 ص234-هادی نجفی
·4- کفایة الاثر ص23- علی محمد خزاز قمی
·5- خلاصه عبقات الانوار ج4 ص255
·6- جامع الصغیر، جلال الدین سیوطی ص95
·7- بحار الانوار ج43 ص81- علامه محمد باقرمجلسی
·8- مناقب آل ابی طالب ج3 ص313-ابن شهر آشوب
·9- کشف الغمة فی معرفة الائمه (ع) ج1 ص363-علی ابن عیسی اربلی- مکتبه بنی هاشمی
·10- پیام زن ،سال اول ،شماره 6
·11- بحار الانوار ج100 ص222-علامه محمد باقرمجلسی
·12- نهج الفصاحة ح1131-ترجمه علی اکبر میرزایی-صالحان 1387
·13- مهارت زندگی با رویکرد دینی ص23- فریبا علاسوند-تهران - سروش هدایت 1386
·14- روان شناسی رشد -علی اکبر شعاری نژاد-انتشارات اطلاعات 1387
·15- ریحانه بهشتی -سیما مخبر وهمکاران - چاپ سی ودوم قم - نور الزهرا (س) - 1386
·16- الکافی ج8 ص93
·17- صحیفه حضرت امام (ره) -ج 7ص 162
·18- ریحانه بهشتی -سیما مخبرو همکاران -چاپ سی ودوم قم- نور الزهرا (س) - 1386
·19- صحیفه حضرت امام (ره) ج7 ص170
·20- همان- ج13 ص207
·21- انسان کامل -مرتضی مطهری -تهران صدرا 1370
·22- سوره مبارکه بقره آیه 223
·23- وسایل الشیعه ج14 ص2 ح1- شیخ حر عاملی- بیروت
·24- سوره مبارکه توبه آیه 71
·25- ماهنامه اخلاقی- تربیتی خلق -شماره 7- 1387
[دوشنبه 1393-05-27] [ 08:42:00 ق.ظ ]